आवळाचे झाड: उपयोग, फायदे, तोटे Amla Tree Information in Marathi

आवळा ही एक आयुर्वेदिक औषधी वनस्पती आहे जी आधुनिक औषधे बनवण्यासाठी देखील वापरली जाते. आवळा केवळ अनेक आजार बरे करत नाही तर त्वचेला आणि केसांनाही अनेक फायदे देतो. आरोग्याच्या समस्यांवर उपचार करणाऱ्या अनेक औषधांमध्ये आणि सौंदर्य उत्पादनांमध्येही आवळा वापरला जातो.

यामध्ये अनेक प्रकारची जीवनसत्त्वे आणि इतर पोषक घटक असतात. आवळा हे एक शक्तिशाली औषध म्हणून ओळखले जाते, ज्याची लागवड प्रामुख्याने भारतात केली जाते आणि म्हणूनच त्याला इंग्रजीमध्ये Indian gooseberry असे म्हणतात. हे झाडावर उगवलेल्या फळाच्या रूपात मिळते आणि त्यातून मिळणारे आरोग्य फायदे लक्षात घेऊन ते औषधी वनस्पतींच्या श्रेणीत ठेवले जाते.

आवळाचे झाड: उपयोग, फायदे, तोटे Amla Tree Information in Marathi

आवळा म्हणजे काय?

आवळ्याला आयुर्वेदात अमृतफळ किंवा धत्रीफळ म्हणतात. आवळा औषध म्हणून वैदिक काळापासून वापरला जातो. झाडे आणि वनस्पतींपासून बनवलेल्या औषधाला काष्ठौषधी म्हणतात आणि धातू आणि खनिजांपासून बनवलेल्या औषधाला रसौषधी म्हणतात.

आवळा या दोन्ही प्रकारच्या औषधांमध्ये वापरला जातो. आवळा हा रासायनिक पदार्थांमध्येही सर्वोत्तम मानला जातो, म्हणजेच केस निर्जीव आणि कोरडे होतात तेव्हा आवळ्याच्या वापराने केसांना नवजीवन मिळते. आवळा पेस्ट लावल्याने कोरडे केस काळे, दाट आणि चमकदार दिसू लागतात.

चरक संहितेत आवळ्याचा उल्लेख वय वाढवण्यासाठी, ताप कमी करण्यासाठी, खोकला दूर करण्यासाठी आणि कुष्ठरोगाचा नाश करण्यासाठी केला आहे. तसेच सुश्रुत संहितेत आवळ्याचे औषधी गुणधर्म सांगितले आहेत.

याचे वर्णन अधोभाघर संशामन औषध असे केले आहे, म्हणजे आवळा हे एक औषध आहे जे मलमार्गे शरीरातील अशुद्धता काढून टाकण्यास मदत करते. आवळा पचनाचे आजार आणि कावीळ यासाठी वापरतात. याला अनेक ठिकाणी आवळा म्हणूनही ओळखले जाते.

आवळ्याचे फायदे

आवळा सामान्यत: लिंबूवर्गीय फळांच्या श्रेणीमध्ये येतो आणि त्यात व्हिटॅमिन सी, व्हिटॅमिन बी, फॉस्फरस आणि इतर अनेक महत्त्वपूर्ण पोषक तत्वांचा पुरेसा प्रमाणात समावेश असतो. त्यातून मिळणारे पोषक तत्व साधारणपणे खालील आरोग्य फायदे देऊ शकतात-

1. आवळा रोगप्रतिकार शक्ती वाढवतो

आवळ्यामध्ये व्हिटॅमिन सी पुरेशा प्रमाणात असते, जे शरीरातील अनेक पेशी प्रक्रियांना गती देते, ज्यामुळे रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत होते. तसेच, व्हिटॅमिन सी एक अँटिऑक्सिडेंट आहे, जे शरीराला जळजळ आणि लालसरपणा कमी करण्यास मदत करते.

2. आवळ्याने छातीत जळजळ कमी करा

गॅस्ट्रोएसोफेजल रिफ्लक्स डिसीज (GERD) ग्रस्त 68 लोकांवर एक अभ्यास करण्यात आला, ज्यामध्ये असे आढळून आले की आवळ्याचे योग्य प्रमाणात सेवन केल्याने छातीत जळजळ मोठ्या प्रमाणात कमी होते.

3. आवळ्याच्या सेवनाने हृदय निरोगी राहते

अभ्यास दर्शविते की आवळ्याच्या मदतीने, खराब कोलेस्टेरॉलची पातळी प्रभावीपणे कमी केली जाऊ शकते, ज्यामुळे हृदय निरोगी राहण्यास मदत होते. याशिवाय आवळा खाल्ल्याने रक्तदाबही सामान्य पातळीवर राहतो, जो हृदयाला निरोगी ठेवण्यासाठी महत्त्वाचा आहे.

4. आवळा रक्तातील साखर कमी करण्यास मदत करतो

मधुमेहाने त्रस्त असलेल्यांनी आवळा खाल्ल्याने त्यांच्या रक्तातील साखरेची पातळी कमी होऊ शकते. काही अभ्यासात असे आढळून आले आहे की आवळ्यामध्ये असलेले विशेष घटक इन्सुलिन निर्मितीची प्रक्रिया वाढवतात, ज्यामुळे मधुमेहाची लक्षणे कमी होऊ लागतात.

5. आवळा यकृताच्या आजारांपासून आराम देतो

उंदरांवर केलेल्या अभ्यासात असे आढळून आले आहे की आवळ्यामध्ये असलेले एजंट यकृत खराब होण्यापासून वाचवते. आवळ्यामध्ये आढळणारे विशेष अँटीऑक्सिडंट्स शरीरातील ते पदार्थ काढून टाकतात जे यकृतासाठी विषारी सिद्ध होतात.

तथापि, वर नमूद केलेले आवळ्याचे आरोग्य फायदे पूर्णपणे संशोधनावर आधारित आहेत आणि काही अभ्यास फक्त प्राण्यांवरच केले गेले आहेत. आवळ्याचे प्रत्येक व्यक्तीच्या शरीरावर वेगवेगळे परिणाम होऊ शकतात, त्यामुळे त्याचे सेवन करण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.

आवळ्याचे तोटे

आवळा सामान्य प्रमाणात सेवन करणे सुरक्षित मानले जाते, तथापि, ते जास्त प्रमाणात सेवन केल्याने पोटाच्या अनेक समस्या तसेच उलट्या आणि मळमळ होऊ शकते. आवळ्यामध्ये रक्त पातळ करणारे घटक आढळतात आणि त्याचे जास्त सेवन केल्याने हिरड्यांमध्ये रक्तस्त्राव आणि इतर अनेक समस्या उद्भवू शकतात.

काही लोकांना आवळ्याची ऍलर्जी देखील असू शकते किंवा इतर औषधांसोबत आवळ्याचे सेवन केल्याने देखील शरीरात प्रतिक्रिया होऊ शकते. Amla चे दुष्परिणाम लक्षात घेता, तुम्हाला Amla घेण्यापूर्वी एकदा डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा असा सल्ला दिला जातो.

आवळा कसा वापरायचा?

आवळा भारतीय स्वयंपाकघरात वापरला जातो आणि अनेक पदार्थांमध्ये एक घटक म्हणून जोडला जातो. आवळा सुका आणि पावडर देखील केला जातो, जो अनेक पदार्थांमध्ये मसाला म्हणून वापरला जातो. याशिवाय अनेक आरोग्य समस्यांवर उपचार करण्यासाठी आयुर्वेदात आवळ्याचा वापर केला जातो.

हे पण वाचा: पिंपळाच्या झाडाचे आचार्यादायक फायदे